اهداف ارزشیابی عملکردی:
امروزه آموزش وپرورش موفق به صورت نهادی تعریف می شود که در یادگیرندگان مهارتهای تفکر انتقادی، حل مساله و خالقیت را می پروراند. روشهای مفید سنجش و ارزشیابی نیز به روشهایی گفته می شود که مستقیماً میزان تحقق همین هدفها را تعیین می کند. استفاده از انواع ارزشیابی های مستمر و پویا ، کیفی، ارزشیابی ترکیبی، تکیه نکردن برارزشیابی های سنتی، فراهم کردن زمینه ی رسیدن فراگیران به خود ارزشیابی، گام های موثری در جهت تحقق اهداف آموزش و تربیت است .
معلمان به خوبی آگاهند که بخش زیادی از اهداف و انتظارات آموزشی در حیطه ی مهارت ها قرار دارد پس هدف آزمون عملکردی، آزمون دانش و مهارت کسب شده دانش آموز است. دانش آموز باید یاد بگیرد دانشی را که کسب کرده در شرایطی واقعی یا نسبتاً واقعی به کار گیرد. به عبارت دیگر تنها دانستن یک موضوع کافی نیست بلکه توانستن و به کار بستن آن نیز الزم است. آزمون عملکردی با مهارت سر و کار دارد. آزمون های عملکردی وسایلی هستند که به عنوان مکمل آزمون های کتبی، معلمان را در بهتر سنجیدن میزان توفیق یادگیری، یاری می دهند. بسیاری از دروس از جمله علوم تجربی اهداف مهارتی دارند. مانند: مهارت مشاهده و تفسیر یافته ها .
انواع آزمون های عملکردی
آزمون های کتبی عملکردی :
این آزمون ها در ظاهر به روش آزمون های کتبی سنتی اجرا میشود. اما هدف و آنچه که سنجیده میشود صرفاً دانش نیست، بازده و محصول یادگیری و یا مراحل انجام و فرآیند بروز عملکرد ارزیابی میگردد. برای مثال وقتی از فراگیر میخواهیم که یک مدار الکتریکی با خصوصیات معین رسم نماید، در پی سنجش ترکیبی از دانش و آگاهی از یک طرف و مهارت و تسلط فرد به موضوع از طرف دیگر هستیم .
آزمون های عملکردی شناسایی:
در این روش فراگیر از طریق شناسایی عیب و اشکال وسیله، توانایی و مهارت عملی خود را آشکار می سازد. این شناسایی ممکن است از طریق گوش دادن به صدای وسیله و تشخیص عیب آن، مشاهده و رؤیت یک نقشه، طرح یا وسیله و تعیین نقص و کاستی آن باشد. طبقهبندی اشیاء، جانوران، گونه های گیاهی و …. همگی بیانگر آزمون عملی شناسایی یا تشخیص است .
سنجش عملکرد در موقعیت های شبیه سازی شده :
معموالً در موقعیت های آموزشی که احتمال خطر و آسیب جسمی برای فراگیر وجود دارد، وسایل و تجهیزات مورد نظر به تعداد کافی موجود نیست و یا گران قیمت و کمیاب میباشد، نحوه اجرا و فرآیند تولید محصول یا فرآورده هدف آموزش و یادگیری است و… بجای استفاده از موقعیت کاملاً واقعی و طبیعی از شرایط تصنعی و شبیهسازی شده استفاده میگردد. این موقعیت ها هم برای آموزش و هم برای سنجش بکار میرود اهمیت این روش برای آموزش و سنجش مهارتهای خاص در موقعیت های ویژه است، مانند اقدام در حوادث و بالیای طبیعی سیل، زلزله و آتشسوزی، کمک به مصدومان وخیم در سوانح و… با تدارک موقعیت مشابه، مهارت و توانایی افراد ارتقا یافته یا سنجیده میشود .
آزمون عملکرد نمونه کار:
شبیه ترین روش به موقعیت واقعی در زندگی طبیعی افراد، روش نمونه کار است. برای مثال در روش نمونه کار، فرد مسیری را واقعاً رانندگی میکند و دانش و مهارت خود را در زمینه راندن اتومبیل بطور واقعی نشان میدهد. فرد بوسیله انجام آزمایش اثر دما بر انحال ل پذیری شکر در آب را بررسی می کند.
مراحل ارزشیابی عملکردی: شامل ۳ قسمت است
الف ) تکلیف عمومی: فعالیتی است که معلم طراحی می کند تا فراگیر درگیر شود.
ب) برگه ارزشیابی: فراگیر راه حل ، شیوه کار ، نقشه کار و… را روی برگه ارزشیابی منعکس می کند.
ج) نمره گذاری: معلم باتوجه به هدف های آزمون عملکردی که از قبل مشخص است معیار ارزشیابی رامشخص می کند.
برای داشتن یک ارزشیابی توصیفی مطلوب و مفید، الزم است که معلمان با اهداف این ارزشیابی و ابزار آن ونحوه ی انجام آن آشنا باشند.
مراحل طراحی آزمون عملکردی
۱- تعیین هدف: دراین مرحله مشخص می کنیم آزمون را برای تعیین کدام یک از مهارتها طراحی می کنیم:
الف) مهارتهای فرآیندی: کاربرد دانش و اطالعات درمواد درسی مانند ( نوشتن ،خواندن،رسم کردن ،اندازه گیری،محاسبه کردن، آزمایش ،مشاهده کردن، رسم جدول و نمودار…….)
ب) مهارتهای فرآورده ای (استفاده از ابزار و وسایل) مانند ساخت وسیله، نقاشی، طراحی……
۲- طراحی سوال آزمون:
درطراحی سوال آزمون به موارد زیر توجه شود:
سوال درحیطه سطوح بالای ارزشیابی مانند کاربرد، تجزیه وتحلیل…… طرح شود. (درسطح دانش ودرک فهم نباشد)
آزمون به گونه ای طراحی شود که دانش آموز برای جواب دادن به آن فعالیتی انجام دهد و نتواند با فکرکردن جواب را بیان نماید.
وسایلی که برای آزمون پیشنهاد می شود ساده وقابل دسترس باشد.
آزمون به گونه ای طراحی شود که دانش آموز بتواند با توجه به مطالبی که درکالس آموخته درشرایط جدید استفاده کند.
آزمون طراحی شده درحیطه توانایی دانش آموزان مقطع تحصیلی باشد.
مراحل اجرای فعالیت یا آزمایش توضیح داده نشود. دانش آموزخودش باید مراحل اجرا را بنویسد.
سوال واضح و روشن باشد و یک مفهوم علمی را مورد ارزیابی قراردهد.
سوال آزمون به گونه ای طراحی شودکه درزندگی روزمره کاربردی و اثرگذار باشد.
سوال مستقیماً ازمطالب کتاب گرفته نشود بلکه به گونه ای طراحی شود که دانش آموز از آن مفاهیم برای طراحی فعالیت خود در شرایط جدید استفاده کند.
۳- – ارزشیابی و بارم آزمون :
معلم پس از تعیین معیار ارزشیابی با توجه به هدف های آزمون عملکردی، بارم آزمون را حتماً برای دانش آموز مشخص کند، حتی بخشی به نام خود ارزیابی برای دانش آموز تعیین کند.
شرایط ارسال آثار
۱) آزمون ها از طریق ایمیل، به همراه ضمائم (در صورت داشتن فیلم، عکس، فعالیت، ….) ارائه و ارسال گردد.
۲) اهداف، معیارهای اندازه گیری، موضوع درسی، نوع آزمون، متن کامل سوال و شیوه اجرای آن در فایل ها مشخص و ارسال گردد.